دیروز
ابوالفضل بناییان
«میهمان داریم» دعوتی است به تماشای آن چه دیروز بود و دیگر امروز نیست. پدرومادرِ سه شهید میزبان میهمانهایی ناخوانده خواهند بود و این میهمانی قرار است مخاطب را با خاطرهبازی و یاد گذشته سرگرم کند. یک خانهی قدیمی با دیوارهای آجری، اتاقهای تاریک و زیرزمینی نمناک ، حوض لاجوردی و چرخ و فلک قدیمی تنها نوستالژیهایی نیست که فیلمساز تصمیم دارد برای مخاطب خود بیان کند.
فیلم با کارگردانی صحیح و طراحی صحنه هنرمندانه، فضای دنیای فیلم را بنا میکند. نوستالژیبازی با خاطرات قدیمی دقیقا رویکردی است که فیلمساز برای معرفی شخصیتهای داستانی خود نیز استفاده کنند. یعنی فیلم همان تصویر قدیمی رزمندگان جنگ را همچون قاب عکسی قدیمی رو میکند و از مخاطب میخواهد تا همان یادش بخیری را که مخاطب برای خانهی قدیمی با دیوارهای آجری بر زبان آورده، این بار برای شخصیتهای فیلم خرج کند.
سردرگمی قهرمانهای دیروز جنگ در مناسبات مدرن امروز روشی بود که پیشتر حاتمیکیا و یا ملاقلیپور استفاده میکردند. قهرمانهایی که گویی همچون برگی از تقویم سال 1362 بیرون آمدهاند و حیران و سرگردان سر به زمین و زمان میکوفتند. گویی سینمای دفاع مقدس با این حجم عظیم تولید در سالهای بعد از جنگ هنوز نتوانسته است تصویری معیار، برای رزمندگان خود پیدا کند.
تصویری که کارگردانهای دفاع مقدس از وضعیت رزمندگان بعد از سالهای جنگ ارائه کردند از دو طیف خارج نیست. طیف اول پاک ماندند و از دنیا و قدرت دورماندهاند و راننده آژانس و بلیطفروش شدهاند و طیف دوم که به قدرت متصل شدند و درگیر پروژههای اقتصادی و زدوبندهای سیاسی. گویی خط سومی وجود ندارد قهرمانهای سینمای دفاع مقدس محکوماند به این دو تقدیر.
ولی این اغراق و این مضیقهی ارائه شخصیت معیار رزمندهی بعدازجنگ باعث میشود که فیلمهایی که در مورد رزمندگان بعد از جنگ ساخته میشود همیشه در ورطه اغراق و سانتیمانتالیسم دست و پا بزنند. این همان مشکلی است که فیلم «میهمان داریم» آخرین ساختهی «محمدمهدی عسگرپور» گرفتار آن میشود.
مطمئنا زندگی ساده و بیپیرایه رزمندگان در فضای جبهه و خلوص نیت و پاکی و سادگی آنان بهترین تصویری است که از یک انسان میتوان انتظار داشت. ولی آیا این تصویر در فضای پر از تهمت و بیانصافی و بیاعتمادی که همه به دو دسته خودی و غیرخودی تقسیم شدهاند، میتواند جوابگو و راهگشای مردم امروز باشد.
شخصیتهای دوستداشتنی فیلم «میهمان داریم» آدرس غلطی است که سینمای دفاع مقدس دوباره به مخاطب خود میدهد. مخاطب دوست دارد قهرمانهای زمان جنگ خود را در لباس امروز ببیند. قهرمانی که نه مانند فیلم «امروز» منفعل و ساکن باشد و نه قهرمانی که مانند شخصیت اول فیلمهایی مانند «خرس» و «آژانس شیشهای» طلب خود را از مردم مطالبه کند.