صنعتی و سنتّی

ابوالفضل بنائیان

در روزگاری که عده‌ای با تابلوی مصرف همزمان مواد صنعتی و سنتی به راس خبرهای سینمایی آمده‌اند، رضا عطاران در فیلم «دراکولا» در دیالوگی می‌گوید که مواد سنتی را به صنعتی ترجیح می‌دهد، ولی رویکردی که او در ساخت فیلم دراکولا داشته است، بیشتر به مصرف توامان مواد صنعتی و سنتی شبیه است.

او ژانر کمدی و وحشت را با هم درآمیخته است و ملغمه‌ای در اختیار مخاطب قرار می‌دهد که نه مانند فیلمفارسی‌های سنتّی می‌تواند مخاطب را به خنده بیاندازد و نه مانند فیلم‌های پست‌مدرن(صنعتی) توانایی راضی کردن منتقدان در تلفیق ژانرها را دارد. ایده‌ی فیلم دراکولا یکی از جذاب‌ترین ایده‌های سینمای امسال است.

یک دراکولای بازمانده در تهران برای به دام انداختن قربانیان، ناخواسته سر از پارک‌های معتادان در می‌آورد و با نوشیدن خون قربانی‌ها، معتاد می‌شود. رضا عطاران که پیش‌تر در سریال بزنگاه تلاش کرده بود موقعیت تراژیک معتادان را به فضای کمدی ببرد، این بار هم در نقش یک معتاد هپروتی ظاهر می‌شود ولی نکته گیج‌کننده فیلم دراکولا آنجاست که عطاران آگاهانه از تکرار تمامی کلیشه‌های کمدی خود فاصله می‌گیرد و تلاش می‌کند که جنس جدیدی از کمدی را اجرا کند، اجرایی که علی‌رغم انواع بازی‌گوشی‌های فرمی و تکنیکی، چندان موفق به نظر نمی‌آید.

سال‌ها پیش رضا عطاران در مصاحبه‌ای گفته بود که روشنفکر نیست و هم‌کلامی با روشنفکران او را به خنده می‌اندازد و مانی حقیقی به عنوان مدعی‌العموم جامعه روشنفکری در یادداشتی مدعی شده بود که اتفاقا او یکی از کلیدی‌ترین و روشنفکرترین روشنفکران عصر ماست. نکته جالب آنجاست که فیلم دراکولای عطاران دقیقا در نقطه میانی و فصل مشترک دو ساخته اخیر مانی حقیقی است. مانی حقیقی چندی پیش یکی از هنجارگریزترین و جسورترین فیلم‌های امسال را با نام «اژدها وارد می‌شود» را ساخته بود که به شیوه صنعتی، ساختار ذهن مخاطب سینما را به چالش می‌کشید و از طرفی دیگر فیلم «پنجاه کیلو آلبالو» را روی پرده داشت که به شیوه سنّتی یکی از کلیشه‌ای‌ترین فیلمفارسی‌های سینمای امسال بود و توانست با فروشی خیره‌کننده در رتبه دوم فروش جای بگیرد. ولی فیلم دراکولا اگرچه به اندازه اژدها، روشنفکرپسند و هنری نیست ولی به همان اندازه با گونه‌های فرمی و نشانه‌های ژانری شوخی می‌کند و از طرفی دیگر اگرچه مانند فیلم پنجاه کیلو آلبالو توانایی به سالن کشیدن 15 برابر جمعیت ورزشگاه آزادی را ندارد، ولی از اژدها وارد می‌شود پرفروش‌تر است.