فیل در کشتی روسی
ابوالفضل بنائیان
مسیری که «شهرام مکری» برای ساخت فیلم «ماهی و گربه» انتخاب کرده است، دقیقا همان راهی است که متخصصان برای ساخت فونت نستعلیق فارسی رفته‌اند. برای ساخت فونت نستعلیق، تصویر حروف از تابلوخط‌های اساتید خطاطی استخراج شد و با فواصلی دقیق و میلی‌متری کنار همدیگر قرار گرفت و نتیجه شگفت‌انگیزی را در ادامه داشت. ولی بعد از فرونشاندن موج‌های تحسین و شگفت‌زدگی درست مانند فیلم «ماهی و گربه» با پدیده‌ای روبرو هستیم که بیشتر جعلی و مهندسی به نظر می‌رسد تا اصیل و هنری.
بازی‌های زمانی و لوپ‌های تودرتو دریک پلان بلند ایده‌ای است که او در فیلمِ کوتاه «محدوده دایره» استفاده کرده بود که از فیلم «فیل» ساخته‌ی «گاس ون سنت» وام گرفته شده است و ساختن فیلمی تنها در یک پلان نیز ایده‌ی جذابی بود که قبل‌تر توسط «سوخوروف» در فیلم «کشتی روسی» تجربه شده بود. و اکنون «شهرام مکری» با فیلم «ماهی و گربه» تلاش کرده است تا ایده‌ی فیلم «فیل» و «کشتی روسی» را با هم ترکیب کند و در این راه از به عاریت گرفتن ایده‌ها و حتی کلیشه‌های سینمای وحشت مانند دوقلوها و زن حامله و دختر بلوند کوتاهی نکرده است. جزئیات کارگردانی در آخرین فیلم شهرام مکری، به طرز غریبی حساب‌شده و دقیق است. ولی این وسواس و اجرای مهندسی، به جای ایجاد حسی مبتنی بر محتوای فیلم، نوعی حس تصنع را به ذهن متبادر می‌سازد.
فیلم «ماهی و گربه» مصداق کامل شکست فیلمی است که ابتدا فرم خود را پیدا می‌کند و سپس دنبال محتوایی می‌گردد که به درد آن فرم بخورد. کارگردان جوان این فیلم، آن‌قدر مجذوب فرم انتخابی خودش شده است که به کلی دیالوگ‌نویسی و بازیگردانی را فراموش کرده است و ما با ملغمه‌ای از خرده‌داستان‌هایی روبرو هستیم که از فیلم‌های دیگر به عاریه گرفته شده است و بابازی بسیار بد بازیگران جوان عقیم مانده است و عملا فیلم از همان جایی ضربه می‌خورد که گمان می‌کند نقطه‌ی قوت است. فیلم با آن اطلاعاتی که در ابتدا می‌دهد و مستند بودن و واقعی بودن اتفاقات فیلم را متذکر می‌شود. و حتی زمان‌بندی واقعی و فیلم‌برداری بدون قطع تلاش می‌کند از نمایشی بودن و فاصله‌گذاری بین فضای داستان و مخاطب جلوگیری کند. ولی اصرار کارگردان برای بدون قطع گرفتن کل اثر باعث شود که ناچار شود از صدای سگ و شغال و افکت‌های تیزکردن چاقو برای ایجاد فضای دلهره و اضطراب کمک بگیرد. حتی موسیقی پرحجمی که در فواصل راه‌رفتن و پاس‌کاری داستان از این شخصیت به شخصیت دیگر شنیده می‌شود، و گفتار روی متن بی‌ربطی که تلاش می‌کند فضای فیلم را وهم‌آلود کند، نشانگر تلاش فیلم‌ساز برای نگه‌داشتن فضای داستانی است که به هیچ وجه نمی‌تواند مخاطب را همراه خود نگه دارد.
